MATURA USTNA Z JĘZYKA POLSKIEGO, charakterystyka zadań
Zadania z zakresu kształcenia kulturowo-literackiego oparte na tekstach literackich
Każde zadanie składa się z:
1) polecenia, które zawiera:
- zdanie określające temat wypowiedzi egzaminacyjnej,
- zdanie z czasownikiem operacyjnym, np. omów, rozważ, odpowiedz, informujące również, że w wypowiedzi należy odwołać się do załączonego do zadania tekstu oraz do innych testów kultury;
2) tekstu literackiego (epickiego, lirycznego albo dramatycznego) powiązanego z tematem wypowiedzi. Tekst załączony do zadania to podstawa wypowiedzi monologowej.
W zadaniach egzaminacyjnych mogą pojawić się różne teksty – fragmenty lektur obowiązkowych, fragmenty tekstów spoza kanonu lektur, wiersze poetów znanych Ci z lekcji, jak również wiersze poetów, z których twórczością nie miałeś/miałaś okazji wcześniej się zapoznać.
W przypadku zadań, w których przytoczony tekst jest fragmentem lektury obowiązkowej (oznaczonej w podstawie programowej gwiazdką), w wypowiedzi należy zwykle odwołać się do całości tego utworu oraz do innego utworu. Dlatego też lektury obowiązkowe trzeba znać szczegółowo i umieć o nich dyskutować. Co istotne – obowiązuje Cię znajomość tekstów nie tylko z poziomu ponadgimnazjalnego, ale także tych, które czytaliście i omawialiście w gimnazjum. Są to:
– Bogurodzica
– wybrane fraszki, pieśni, treny i psalm Jana Kochanowskiego (obowiązkowe są treny: V, VII i VIII)
– Zemsta Aleksandra Fredry
– Dziady cz. II, Dziadów cz. III oraz Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
– Lalka Bolesława Prusa
– jedna z trzech powieści historycznych Henryka Sienkiewicza (Quo vadis albo Krzyżacy, albo Potop)
– Wesele Stanisława Wyspiańskiego
– Ferdydurke Witolda Gombrowicza
– wybrane opowiadanie Brunona Schulza.
Poza lekturami obowiązkowymi wykorzystane w zadaniach teksty literackie zawsze mają
charakter autonomiczny, tzn. są przytoczone w całości lub we fragmencie możliwym do odczytania bez znajomości całego utworu.
Zadania z zakresu kształcenia językowego oparte na tekstach literackich, popularnonaukowych i publicystycznych
Każde zadanie składa się z:
1. polecenia, które zawiera:
- zdanie określające temat wypowiedzi egzaminacyjnej,
- zdanie z czasownikiem operacyjnym: omów, uzasadnij, wyjaśnij, wskaż, rozważ, zanalizuj, informujące również, do jakich kontekstów należy się odwołać w wypowiedzi;
2. tekstu literackiego (poetyckiego, fragmentu prozy lub dramatu) albo tekstu o języku (np. artykułu prasowego, wywiadu prasowego, fragmentu tekstu naukowego lub popularnonaukowego) powiązanego z tematem wypowiedzi.
W swojej wypowiedzi retorycznej musisz się odwołać do tekstu dołączonego do polecenia oraz do innych tekstów kultury (jednego lub kilku – w zależności od polecenia). „Inne teksty kultury” to, między innymi, film, reklama, skecz kabaretowy, tekst internetowy, instrukcja, SMS, zapowiedź wydawnicza, zwiastun filmowy itp.
Większość zadań umieszczonych w zbiorze wymaga odniesienia się do własnych doświadczeń komunikacyjnych, czyli do przywołania wniosków z przeprowadzonych przez siebie obserwacji zjawisk językowych i procesów komunikacyjnych w różnych - szkolnych i pozaszkolnych - aktach komunikacji społecznej. W realizacji zadań językowych sprawdzane są następujące umiejętności:
- odbiór oraz interpretacja różnego typu tekstów kultury,
- rozpoznawanie i nazywanie form i środków językowych użytych w tekście,
- dostrzeganie funkcji form i środków językowych w tekście,
- analiza zmian w języku i w aktach komunikacji werbalnej (językowej) i niewerbalnej (niejęzykowej) – współcześnie i w przeszłości,
- stosowanie pojęć i terminów nazywających zjawiska językowe i komunikacyjne.
Zadania z zakresu kształcenia kulturowo-literackiego oparte na tekstach ikonicznych
Każde zadanie składa się z:
1. polecenia, które zawiera:
- zdanie określające temat wypowiedzi egzaminacyjnej,
- zdanie z czasownikiem operacyjnym, np. omów, rozważ, informujące również, że w wypowiedzi należy odwołać się do załączonego do zadania tekstu oraz do tekstów literackich;
2. tekstu ikonicznego powiązanego z tematem wypowiedzi. Teksty ikoniczne to teksty kultury, których podstawowym tworzywem jest obraz. Zaliczamy do nich dzieła malarskie, reklamy, plakaty, rzeźby i instalacje, komiksy itp.
Do odczytania tekstu ikonicznego pod kątem wskazanego w poleceniu problemu nie jest konieczna wiedza z historii lub teorii sztuki. Może ona wprawdzie być pomocna na przykład w opisie obrazu czy rzeźby, ale nie ma decydującego wpływu na trafność interpretacji. W zadaniu egzaminacyjnym Twoim celem jest omówienie przekazu, jaki niesie tekst ikoniczny, zauważenie wpisanych w ten tekst wartości, określenie postawy autora wobec rzeczywistości ukazanej w tekście, odniesienie tekstu ikonicznego do tekstów literackich.